Op 3 december kwamen op initiatief van de Transitieagenda Circulaire Bouweconomie tientallen ondernemers uit de zonnepanelen branche en de bouwsector online bij elkaar voor een gesprek met de Transitieagenda FairSolar en industrie koplopers en opdrachtgevers. Centraal stond de circulaire ontwikkeling van de zonnepanelenketen en de rol die ondernemers en beleidsmakers daarin spelen.
Onder leiding van dagvoorzitter Eefke Schramade, Provincie Zuid-Holland, deelden Jan-Jaap van Os van Exasun, Stan Verheijen van Solar Green Point en Job Zaal van Solar Sedum hun bedrijfsverhaal voor het sluiten van de ketens van zonnepanelen. Dit werd gevolgd door een vraaggesprek met Arno Jansen (directeur SADC), Josse Popma (partner bij Popma ter Steege Architecten) en Bart Jeroen Bierens (RVO en het Uitvoeringsprogramma Circulaire Maakindustrie. Kwartiermaker voor de buyers group circulaire zonnepanelen). Zij reflecteerden op de presentaties en deelden hun take-aways en adviezen voor opdrachtgevers in de bouw met als kernboodschap: handelingsperspectief in het nu en morgen is er rondom circulariteit en zonnepanelen.
FairSolar, de eerste transitieagenda voor circulaire zonnepanelen.
Eefke is transitiemanager circulaire maakindustrie binnen Opgave Circulair Zuid-Holland van de provincie Zuid-Holland. In die hoedanigheid heeft zij de stappen geïnitieerd die hebben geleid tot het publiek-private FairSolar netwerk en de gezamenlijke transitieagenda voor een eerlijke en circulaire zonnepanelensector. De agenda bevat 13 potentiële doorbraakprojecten rondom circulaire productie, markt voor kwalitatief hergebruik (ZonNext.nl), circulaire inkoop en aanbesteding, circulaire verdienmodellen voor zon op land en zon op dak en hoogwaardige recycling.
Exasun, op weg naar cradle-to-cradle panelen.
Jan-Jaap van Os is mede oprichter van Exasun, een Nederlandse producent van zonnepanelen met een focus op het ontwerpen en ontwikkelen van circulaire panelen. Deze kunnen “als dakpan” ideaal geïntegreerd worden in het dak van het huis en maken het gebruik van reguliere pannen overbodig. Na de eliminatie van zeer zorgwekkende stoffen (ZZS) die veelal in panelen terug te vinden zijn, is de volgende stap het behalen van een cradle-to-cradle certificaat. De panelen hiervoor worden in partnerschap met DSM en TNO ontwikkeld. Vanuit een massaberekening is te stellen dat zonnepanelen al voor meer dan 98% circulair zijn omdat zij grotendeels uit glas bestaan dat goed te recyclen is. Echter, door het bereken van de LCA van een zonnecel wordt inzichtelijk dat de milieubelasting juist bij de zonnecel ligt. Daarom zijn de Exasun panelen ontwikkeld vanuit een ontmantelingsfilosofie (Design for Disassembly) opdat deze cellen vervangen, refurbished en remanufactured kunnen worden.
Solar Greenpoint, gecertificeerd recyclen van zonnepanelen.
Stan Verheijen is initiator van Solar Greenpoint, een initiator van collectieve zonneparken. In zijn presentatie concentreert hij zich op hoe je aan de voorkant van projecten invulling kan geven aan de wettelijke producentenverantwoordelijkheid voor e-waste, waar zonnepanelen na hun levensduur toe behoren*. Dat doen zij via PV-Cycle. Bij ontwikkeling en ontmanteling van parken zorgt het partnership met PV-Cycle voor verantwoorde afvoer van de zonnepanelen. PV-Cycle is een wereldwijde non-profit vereniging opgericht door producenten en verzorgt het gehele proces van afvoer tot en met recycling. Op deze manier is projectmatige recycling van verouderde parken mogelijk. Wel tegen de recyclingmogelijkheden zoals ze nu zijn. Stan: “Gelijktijdig wordt veel kennis met de internationale partners uitgewisseld. Zo wordt er in België en Frankrijk gebruik gemaakt van een milieu bijdrage van enkele euro’s bij aanschaf van panelen. Dit bedrag wordt ingezet bij de ontmantelingsfase voor het recycling proces. Een uitgebreide producenten verantwoordelijkheid (UPV) zou ook voor de Nederlandse sector een impuls voor recycling kunnen geven.”
Solar Sedum, de integratie van zonnepanelen en groene daken.
Job Zaal is mede-eigenaar van Solar Sedum. Deze social enterprise werkt vanuit de visie dat er op daken een grote potentie ligt om de natuur terug te brengen in de stad en tegelijkertijd eigen duurzame energie op te wekken. Solar Sedum richt zich op de particuliere markt via VvE’s en woningcorporaties. Hun oplossing is een alternatief voor platte (bitumen) dakbedekking waarbij naast energieopwekking ook natuurlijke koeling wordt verzorgd. Door het koelere dak is het rendement van de panelen ook hoger maar de combinatie zorgt ook voor uitdagingen. Het vereist een zwaardere dragende constructie en door de hogere prijs moet ook rekening gehouden worden met een wat langere terugverdientermijn.
Reflectie vanuit het opdrachtgeverspanel.
Arno Jansen, directeur van SADC, ziet veel mogelijkheden voor toepassing van deze nieuwe circulaire product combinaties en diensten. Vanuit hun duurzame eisenpakket voor grondontwikkeling komen vastgoedontwikkelaars niet in aanmerking zonder integratie van PV-oplossingen. Arno Jansen: “De nieuwe inzichten vandaag opgedaan in zowel de mogelijkheden als de urgentie van circulaire zonnepanelen geeft stof tot nadenken rondom het toepassen en handelen rondom zonnepanelen.” Zijn tip: “Durf te dromen en creëer urgentie om in een breder collectief impact te maken”.
Bart-Jeroen Bierens, kwartiermaker van de Buyers Group circulaire zonnepanelen, heeft verschillende vormen van circulariteit in de branche voorbij zien komen. Belangrijk hierbij is dat er een definitie komt van wat circulaire zonnepanelen zijn middels een minimum eisen pakket. Dit moet niet alleen in Nederland worden ontwikkeld maar uiteindelijk ook naar Brussel gebracht worden om die EU-breed uit te dragen. Zijn tip: “Verdiep je in de best practices en schaal deze op.”
Josse Popma, partner bij Popma ter Steege Architecten, ziet veel mogelijkheden voor inpassing in de ontwerpfase van een gebouw of gebied. Hierbij merkt hij op dat er getoetst moet worden op de hoogte van milieulasten enerzijds en de wens om lokaal op te wekken anderzijds. Dit kan op gespannen voet met elkaar staan. Een top 10 van oplossingen helpt ontwerpers de juiste oplossingen in de lokale context toe te passen. De best-practices uit de Fair Solar transitieagenda kunnen hierbij als startpunt dienen. Josse Popma: “Maar de echte circulaire impact wordt gemaakt op het moment dat goede business cases voor minimalisatie gemaakt kunnen worden. Rethink, Refuse en Reduce zijn de hoogste R-strategieën”.
Meer over over circulariteit als versneller van de energietransitie.
Als onderdeel van de themamaand Circular Design van C-Bèta vinden er op aanvraag van de Transitieagenda Circulaire Bouweconomie drie bijeenkomsten plaats waarin circulaire ontwikkelingen voor de energietransitie worden geagendeerd. Centraal staan drie thema’s: 1) Circulaire Zonnepanelen, 2) Passief Bouwen en 3) Circulaire Installatietechniek. Aan de hand van van keynote speeches van de koplopers binnen deze domeinen zullen ondernemers uit de sector samen met een panel van opdrachtgevers uit de bouw reflecteren op de inhoud. Houd de C-Bèta kalender in de gaten voor de twee volgende bijeenkomsten.
Meer over circulaire zonnepanelen.
NRC – Eindelijk een zonnepaneel dat wél te recyclen is. Lees het artikel hier.
Meer over Exasun in deze YouTube video.
Nieuwsuur – 80 miljoen zonnepanelen in 2024 zijn een ’tikkende milieutijdbom’
Zonnepanelen weeshuis, gekeurde tweede hands panelen een nieuw ‘Dak geven’ (initiatief uit FairSolar agenda)
FairSolar Netwerk – 13 projecten rondom zonne-energie van start
Wil je meer weten en op de hoogte gehouden worden van het FairSolarnetwerk? Meld je aan via circulair@pzh.nl tnv FairSolar netwerk interesse!
Circulaire Maakindustrie – Circulaire zonneparken
Take-aways voor inkoop en meer zicht op innovaties